In deze rubriek duiken we wat dieper in hout(bouw)
door een expert of materiaal ‘in de houtgreep’ te nemen.
Als iemand de houten waarheid predikt, dan is het wel de directeur van HOUT100%. Eric Kouters weet dat échte duurzaamheid een optelsom is van planeetvriendelijkheid en levensduur, en dat in dat licht alle materialen het 100% afleggen tegen hout. We namen deze koploper in de houtgreep.
Eric, meteen maar even de houtgreep aantrekken: het traditionele kamp zou makkelijk kunnen beweren dat jij een tikje bevooroordeeld bent op dit onderwerp. Hoe zou je hen kunnen overtuigen?
“Haha touché, maar tenzij ze de wetenschap willen ontkennen, beseffen ook deze mensen wel dat er niet veel grondstoffen zijn die zoveel duurzame eigenschappen hebben als hout. Dit hergroeibare materiaal gaat generaties lang mee en dat is positief voor ons milieu. Maar het is ook brandveilig, isolerend, sterk en onderhoudsvriendelijk. Allemaal bewezen kenmerken die de toepassing van hout over de gehele exploitatieperiode goedkoper maakt dan andersoortige materialen. Daarnaast is de ontwerpvrijheid enorm, dat zie je in recente ontwikkelingen steeds vaker voorbijkomen. Kortom: niet alleen meer duurzaamheid voor je geld, maar ook voor de gebouwde omgeving.”
Het klinkt alsof je oprecht denkt dat houtbouw de gangbare norm gaat worden.
“Geen twijfel. Gezien de uitdagingen die we hebben is hout is de enige echt houdbare keuze. De laatste jaren is er gelukkig steeds meer belangstelling voor hout, vanuit vele toepassingen. Hoewel het volume houtbouw in Nederland nog steeds beperkt is tot enkele procenten van de gehele bouw, zetten we wel stappen in de goede richting.
Biobased bouwen krijgt sowieso steeds meer aandacht en draagvlak. Naast houtconstructies, zie je ook steeds meer biobased producten in de markt die met gewassen worden geteeld, zoals hennep, vlas of miscanthus. Regionaal worden hiervoor zelfs al ketensamenwerkingen opgezet. Met ‘Van plant tot pand’ krijgen boeren een perspectief met het verbouwen van gewassen, en krijgen bouwers een biobased alternatief voor de traditionele producten. Hiermee krijgt de verduurzaming- en renovatieopgave – maar ook nieuwbouw – een duurzaam alternatief voor de lange termijn.
‘Biobased waar het kan, traditioneel waar het moet’ is een bekend credo waarin ik me zeer herken en wat we meer moeten uitdragen.”
Maar is het wel mogelijk om de huidige bouwopgave snel duurzaam te vervullen?
“De enorme bouwopgave vraagt om versnelling. Geprefabriceerde woningen is hiervoor een passende oplossing, maar dan wel alleen als dit op een duurzame manier wordt uitgevoerd. Het is dus van groot belang dat dit uitgevoerd wordt in hout. We maken steeds vaker gebruik van HSB-elementen. Hiermee kan licht en snel gebouwd worden, soms circulair, maar in ieder geval met een biobased component. En wat niet iedereen weet, is dat er steeds meer mooie voorbeelden zijn van houten kozijnen in gestapelde bouw.
Helaas zie ik nog te vaak dat in projecten met het grootste gemak gekozen wordt voor kozijnen van niet natuurlijk hergroeibare materialen. Dan denk ik: hoe dan? We willen versnellen met verduurzamen, we willen meer biobased bouwen om minder footprint achter te laten voor de generaties na ons. Wordt het dan niet eens tijd dat we echte duurzame keuzes maken?”
"Helaas zie ik nog te vaak dat in projecten met het grootste gemak gekozen wordt voor kozijnen van niet natuurlijk hergroeibare materialen"
"Het is mijn eigen generatie die verandering vertraagt."
“Ik ben onderdeel van de Generatie X: velen van onze generatie draaien op dit moment aan de knoppen en bepalen daarmee de richting in onze samenleving.
Recent gaf ik een presentatie voor een groep studenten over biobased bouwen. Dan merk je dat er door deze generatie al heel anders naar de wereld wordt gekeken: ‘Je hoeft ons niet te overtuigen! Wij weten wel dat we anders moeten leven, dat we gebouwen anders moeten ontwerpen en dat we moeten consuminderen’.
Het is aan de huidige generatie beslissers om de verandering echt in te zetten, en die vinden dat nog erg lastig. Samen moeten we werken aan een betere planeet. Daar kunnen we nu zelf de vruchten van plukken, maar laten we het ook vooral doen voor de volgende generaties.”
Wat is écht duurzaam volgens jou dan?
“Duurzaamheid gaat verder dan de ‘groene’ keuze voor materialen die de aarde niet uitputten en met CO₂ vervuilen. Minstens zo belangrijk bij duurzaamheid zijn de eerste vier letters, de ‘duur’ van materialen. Hoe lang gaan ze mee? En is hergebruik mogelijk na de levensduur?”
Toch lijkt vaak nog die andere betekenis van ‘duur’ te overheersen.
“Ik weet het, terwijl dat echt een verkeerd beeld van de houten waarheid is. Kijken we over een exploitatieperiode van een woning of een gebouw, dan is hout echt de goedkoopste oplossing. Kijken we alleen naar de initiële investering, dan zijn andere oplossingen soms goedkoper. Maar volgens mij willen we allemaal duurzaam worden en verder kijken dan nu, dan is biobased veruit de beste optie.
Voor houten kozijnen wordt gerekend met een levensduur van 30 jaar. Hiermee is deze duurzame keuze ook de goedkoopste oplossing. Maar zoals eerder gezegd gaat hout zelfs generaties mee, dus bij een langere levensduur wordt deze berekening steeds gunstiger. Een ander voordeel is dat met het schilderen van een houten kozijn je ook snel een nieuwe uitstraling kunt geven aan je gebouw. Hiermee kun je, met weinig kosten, toch de waarde van je vastgoed vermeerderen.”
Pleit jij daarmee voor meer oog voor visie i.p.v. conversie?
“Kijk, iedereen in de bouw zou moeten weten dat je altijd over de bakstenen muur van de initiële kosten moet kijken. Een project bouw je niet voor 1 of twee jaar toch? Benader het dan ook o.b.v. een langetermijnvisie. Dan zal je er bij houtbouw achter komen dat dat een beter resultaat oplevert. Het probleem is dat we gewend zijn om vanuit een onderbouwd financieel oogpunt korte termijn keuzes te maken. Maar wordt het niet tijd om ook eens ons hart voor de planeet te volgen?
Cijfers tonen de voordelen van biobased bouwen al onomstotelijk aan. Hout groeit tijdens de exploitatieperiode van een gebouw weer aan. Hierdoor is er, naast het hergebruik van de vrijkomende materialen na de exploitatie, ook een alternatief voor nieuwbouw met nieuwe materialen. Dit geldt ook voor vezelgewassen. Deze grondstoffen groeien snel, worden regelmatig geoogst en kunnen in regionale ketens verwerkt worden. Al met al kunnen we in de bouwbranche met biobased bouwen dus echt impact maken op de terugdringing van onze CO2 uitstoot. En dat is hard nodig.”
Biobased bouwen als standaard
“Gaan we de strijd aan met cijfers en volgen we ons hart?
Via de LCA tonen we de milieuprestatie van materialen aan. Doordat we in Nederland de module D (hergebruik, terugwinning en recycling) meerekenen, houden we onszelf eigenlijk een beetje voor de gek. We mogen recycling meerekenen, maar in de praktijk gebeurt dit niet of nauwelijks.
Als we de MPG verlagen dan neemt de noodzaak tot bewuster materiaalgebruik toe. Dat is een positieve ontwikkeling, maar dan moet dit wel op basis van de juiste getallen worden gedaan. Hopelijk gaat de nieuwe Wet Kwaliteitsborging ons per 1 januari 2024 hierbij helpen. Meer oog voor kwaliteit en de verantwoordelijk bij de bouwers is een win-win situatie.
Met de BRL 7010 is er een nieuwe beoordelingsrichtlijn. Deze richtlijn is voor KOMO-producten ontwikkeld en geeft het gehalte biobased materiaal in producten aan. Het bevat heldere definities om te toetsen, aansluitend op Europese normen. De beoordelingsrichtlijn moet dan wel moet worden uitgevraagd door opdrachtgevers.
Hebben we dit allemaal nodig om het anders te gaan doen? Of zijn we er inmiddels zelf van overtuigd dat we moeten veranderen?
Ik daag de lezer uit om de houten waarheid te omarmen; niet door het alleen op te schrijven in mooie plannen, maar door het ook daadwerkelijk te doen.”
